Halk mimarisinin ve mesken kültürünün oluşmasını etkileyen, meskenlerde kullanılan ana malzeme doğal çevreden temin edilmektedir. Ahşabın geleneksel mesken görünümüne hâkim olmasında malzemeye ulaşım olanakları ve yörede ağacın bol bulunması belirleyici olmuştur. 

Ormanların geniş yer kapladığı Artvin’de iç kesimlerdeki ilçelerde ahşap, kıyı boyunca ise taş malzemeden ev ve eklentileri inşa edilmiştir. Ahşap meskenlerde seçilen ağaçların uzun ömürlü olması, neme dayanıklılığı, işlenmesinin kolaylığı dikkate alınmıştır. Tarım, hayvancılık, yaylacılığın ekonomik faaliyet olarak sürdürülmesi de evlerin işlevselliğinde, görünümünde ve eklentilerinin oluşmasında etkili olmuştur.

Artvin yöresindeki geleneksel konutların yapımında, ahşap, taş veya ahşap taş karışımı malzeme, kireçli toprak, bazı çakatura evlerde de yosun kullanılmaktadır. Ahşabın konut mimarisinde yoğun şekilde kullanımı Şavşat, Ardanuç, Yusufeli ilçelerinde görülmektedir. Bu yerleşim yerlerinde en çok bulunan ve kullanılan ağaç türleri ladin, köknar ve sarıçamdır. Evlerin inşaatında genelde kestane ağacı kullanılmıştır. Uzun yıllar dayanıklı kalmasından ve güvelenmediğinden kestane ağacı tercih edilmektedir.

Laz Evleri (Arhavi Evleri)

Kıyı kesimindeki Arhavi ve Hopa ilçesinde, Borçka’da az sayıda görülebilen Arhavi evleri yapım malzemesi ve görünümleriyle ayrı bir kültürel yapıyı yansıtmaktadır. Yağışlı ve nemli iklime dayanıklı olması nedeniyle taş malzeme tercih edilmiştir. Konutlarda çoğunlukla bazalt taşı şekillendirilerek kullanılmıştır. Ahşap temininde kestane kerestesi uzun ömürlü olduğundan tercih edilmiştir. Laz evlerinde göz dolgu tekniğinde, yaklaşık 15 cm olan kafeslerin içine kireçle birbirine tutturulan taşlar yerleştirilir. Çatılar kiremitle örtülüdür. İklim koşullarının nemli ve kapalı gün sayısının fazla olması nedeniyle evlerin tavanları yüksekçe ve pencere sayısı çok sayıda olmaktadır. Laz evleri yakın çevresindeki seren/serenti, bagen, avlu, bahçe duvarları ile birlikte bir bütün oluşturur.

Laz Evleri’nde temel ve bodrum duvarları yığma taşla örülür. Topraktan gelen nemi engellemek amacıyla yapılan subasman katlar odunluk, samanlık veya ahır olarak değerlendirilebilmektedir. Arazinin eğimli olmasından dolayı evlerin arkası yamaca yaslıdır. Eğimden dolayı iki katlı bir bina ön tarafından üç katlı oluşmaktadır. Bu Mezonlu yapılaşma olarak adlandırılır. Evin ön tarafında oluşan boşluklar çeşitli işlevler yüklenmiştir. Zemin katlar şarap imalatının yapıldığı dönemlerde bunun için kullanılırken daha sonraları ahır olarak kullanılmıştır.

Genellikle evlerin en çok kullanıldığı mutfak aynı zamanda oturulan sohbet edilen mekân olduğundan genişçe yapılmıştır. Toplanma ve ortak kullanım alanı olan evlerin bu bölümü xayati olarak adlandırılır. Mutfağın ortasında açık ateş yeri ve genelde arka bölümde beton bir yükselti (kiya) yer alır. Ağaç dizmelere asılı zincir (Keremuli) açık ateşte su ısıtmak, yemek pişirmek, balık kurutmak için kullanılır. Tuvaletler evin ön sağ kısmında, dış tarafından yapılmıştır. Tarlada ve ahırdaki işler sırasında kullanıldığında ev içinden geçilmemesi ve temizlik anlayışından dolayı bu şekilde yapılmıştır.

Şavşat Evleri

Geleneksel evler köy halkı ile birlikte imece usulü yapılmaktadır. Bazı köyler ahşap geleneksel mesken kültürünü yaşatmakta ve korumaktadır. Bu köylerde yetişen ahşap ustaları kendilerinin ve köylülerin evlerinin yapılmasında destek olmuşlardır. Örneğin Şavşat Maden Köyü (Bazgiret) geleneksel mimarisini korumakla birlikte turizm açısından tercih edilmektedir.

Duvar, pencere çatı iklim koşullarına göre şekillenmiştir. Köydeki meskenlerin çatıları iki yöne eğimli olarak yapılmıştır. Bu, yüksek köylerde kar yağışının fazlalığından dolayı kalın kar örtüsünün çatıya zarar vermesini önleme amaçlıdır. En fazla kullanılan çatı örtü malzemesi ise sacdır. Özellikle ev eklentilerinde hartama/bedevra kullanımı da yaygındır. Ahşap evlerin geçme tahta ve çivi kullanılmadan yapılması sayesinde evlerin sökülüp taşınarak başka yerde tekrar kurulması sağlanmıştır.

Ardanuç Evleri

Taş ve ahşabın birlikte kullanıldığı yörede farklı ev tipleri görülmektedir. Bunda ilçenin yüksek düzlükleri ve hayvancılık nedeniyle doğan ihtiyaçlar ve iklimin karasal nitelik kazanmasının etkisi olabilmektedir. Geleneksel evlerin birinci katları taştan yapılmış ve yörede bol bulunan kireç taşı kullanılmıştır. İkinci katlar çoğunlukla çam ve köknar ağacı kullanılarak yapılmıştır. Yamaca kurulu evlerin alt katları taştan yapılmış ve evin arka kısmı birinci kat seviyesine kadar toprağa gömülü haldedir. Geleneksel evlerin girişinde avlu denilen dar ve uzun bölüm bulunur. Avlunun yan tarafında odalar bulunur. İkinci kata ev içerisindeki ahşap merdivenle çıkılır. Konutların tavanı ahşaptan yapılmıştır. Evin yakınında ve taştan yapılan ahırların üst katında kalın ve sadece yontulmuş ağaçların üst üste konulup köşelerinden birbirine geçirilmesiyle yapılmıştır.